Sandomierz | Grójec | Raciszyn | Opole | Radomsko | Mogielnica | Praszka | Pajęczno | Sieradz | Wieluń | Lubliniec | Kluczbork | Kielce ​| Trzebnica | Wrocław | Częstochowa | Poznań | Lublin | Biała Rawska | Warka | Łódź | Piotrków Trybunalski | Radom

W Polsce około 85% ścian budynków wykonywanych jest w technologii tradycyjnej. Oznacza to, że do ich wznoszenia używane są elementy murarskie drobnowymiarowe, łączone zaprawami murarskimi. Ze względu na to, że jest to technologia dominuj warto, poświęcić trochę czasu, stosowanym obecnie zaprawom murarskim. Aktualnie, wybór zapraw murarskich jest przeogromny. Możemy wykonać zaprawę we własnym zakresie mieszając na budowie cement, wapno, piasek lub też skorzystać z oferty któregoś z producentów tzw. suchych zapraw. Niezależnie od tego, którą drogę wybierze wykonawca, rezultat powinien być ten sam. Wynikiem jego pracy ma być mur wolny od pęknięć, zarysowanych tynków. Dla murów z cegły klinkierowej ważne jest, aby były one wolne od wykwitów solnych. Dodatkowo mury mają wykazywać dużą trwałość w czasie. A zatem jakie należy stosować zaprawy?

Aby odpowiedzieć na to pytanie proponuję posłużyć się normą amerykańską ASTM C270 -1a, oraz dokumentami publikowanymi m.in. przez Brick Industry Association (USA) oraz Canadian Building Digest (Kanada). Obraz, jaki się wyłania po lekturze tych dokumentów jest następujący:

• Nie istnieje jedna, uniwersalna zaprawa nadająca się do stosowania w każdych warunkach i do każdego typu elementu murowego.

Nie istnieje, bo poszczególne elementy murowe różnią się pomiędzy sobą parametrami fizycznymi. Różni je nasiąkliwość, wytrzymałość na ściskanie, rozszerzalność termiczna, gładkość powierzchni. Do każdego rodzaju elementu murowego (np. cegła czerwona, bloczki betonu komórkowego, cegła silikatowa) należy dobrać odpowiedni typ zaprawy. Pod uwagę powinny być brane m.in. takie parametry jak: nasiąkliwość podłoża, klasa wytrzymałości elementu murowego, ulokowanie ściany (poniżej/powyżej gruntu, zewnętrzna/wewnętrzna), warunki pogodowe (wysokie/niskie temperatury).
 

• Wytrzymałość na ściskanie jest jedną z wielu, i to wcale nie najważniejszą właściwością zaprawy murarskiej.

Wytrzymałość na ściskanie zaprawy jest jednym z najłatwiejszych parametrów do zmierzenia. W związku z tym stała się ona podstawą klasyfikacji zapraw. Wiele osób, a nawet fachowców uważa, że mocna zaprawa to mocny, wytrzymały, stabilny mur. Nic bardziej błędnego! Badania wytrzymałościowe filarów murowanych z cegły i bloków wykazały, że wytrzymałość muru w zdecydowanie większym stopniu zależy od wytrzymałości elementów murowych niż od wytrzymałości zaprawy. Po przekroczeniu pewnej wartości wytrzymałości zaprawy, wytrzymałość muru niewiele się zmienia. Ze względów technicznych i ekonomicznych nie opłaca się stosować zbyt mocnych zapraw.
 

• Wytrzymałość na ściskanie zaprawy murarskiej nigdy nie powinna być większa niż wytrzymałość spajanych elementów murowych.

Jest to stara murarska zasada, lecz nie zawsze jest ona przestrzegana przez współczesnych wykonawców. Stosowanie zbyt mocnych zapraw w stosunku do wytrzymałości elementów murowych prowadzi zwykle do poważnych uszkodzeń muru (pęknięcia, zarysowania, utrata przyczepności zaprawy do podłoża etc).

• Mrozoodporność jest jedną z wielu, lecz wcale nie najważniejszą właściwością zaprawy murarskiej.

Klimat w Polsce trudno uznać za sprzyjający trwałości budynków. Wynika to z faktu, że w okresie jesienno – zimowo - wiosennym mamy ok. 100 dni, kiedy temperatura waha się w okolicach zera stopnia Celsjusza. Pomimo tych trudnych warunków klimatycznych budynki murowane na tradycyjnych zaprawach cementowo-wapiennych nie ulegają degradacji, mimo że latami stoją nieotynkowane. Zwykłe, tradycyjne zaprawy cementowo-wapienne są w polskich warunkach wystarczająco mrozoodporne.

• Za najistotniejszy parametr stwardniałej zaprawy murarskiej należy uznać jej przyczepność do podłoża.
   

Przyczepność zaprawy murarskiej powinna być rozumiana nie tylko jako siła związania zaprawy z podłożem, ale przede wszystkim jako procent obszaru cegły czy bloczka, jaki został pokryty przez zaprawę. Krótko mówiąc chodzi o to, aby pomiędzy zaprawą a elementem murowym nie było wolnej przestrzeni, którą woda dostanie się do wnętrza muru. Szczelny mur to eliminacja korozji elementów stalowych (np. kotew, zbrojenia), instalacji elektrycznej. Jeśli chcemy, aby mury z cegły klinkierowej nie „kwitły”, to przy ich stawianiu należy stosować zaprawy, które utworzą szczelne połączenie z cegłą klinkierową. W ten sposób wyeliminujemy możliwość dostania się wody do potencjalnego źródła soli.

Przyczepność zaprawy w stanie stwardniałym zależy w dużej mierze od jej urabialności w stanie świeżo zarobionym. Pośrednio, urabialność zaprawy murarskiej ocenia się przez pomiar jej plastyczności oraz zdolności do utrzymywania wody w zaprawie (tzw. więźliwość wody). Urabialność zależy między innymi od rodzaju stosowanego kruszywa, ilości wody w zaprawie, stopnia napowietrzenia zaprawy. Na tworzące się połączenie wpływ mają również składniki zaprawy. Wapno dodawane do zapraw poprawia ich urabialność. Równocześnie uszczelnia połączenie murarskie, jako że w układzie cement – wapno – piasek ma najmniejsze cząstki (60-70% ma wymiary poniżej 10m). Powoduje to utworzenie warstwy czepnej na poziomie nawet bardzo niewielkich porów, jakie występują na powierzchni elementów ściennych. Obecność wapna w zaprawie, konieczna jest również do wystąpienia w niej zjawiska samoleczenia mikropęknięć, co powoduje uszczelnianie zapraw w czasie eksploatacji budynku. Wraz ze wzrostem ilości wapna hydratyzowanego w zaprawie, zwiększa się jej przepuszczalność oraz zdolność do transportu masy.

Tabela 1. Proporcje objętościowe dla zapraw murarskich wykonywanych w miejscu budowy (ASTM C270 -1a). Potwierdzone badaniami AGH.

Tabela 2. Wybór zaprawy w zależności od lokalizacji konstrukcji murowej.

• Domieszki napowietrzające a przyczepność zapraw do podłoża

Przy okazji rozważań na temat przyczepności zapraw do elementów murowych, warto kilka słów poświęcić używanym na budowach domieszkom. Stosowane są dla poprawiania urabialności zaprawy cementowej. Ok. 97% domieszek dostępnych w handlu, jest związkami chemicznymi, które powodują wzrost napowietrzenia zaprawy. Do zaprawy cementowej wprowadzone zostają liczne, drobne mikropęcherzyki powietrza, które działając jak łożyska powodują, że zaprawa uzyskuje plastyczność.

Równocześnie ze wzrostem ilości powietrza w zaprawie pogorszeniu ulega jej przyczepność do podłoża. Spowodowane jest to tym, że w zaprawie istnieje wiele wolnych przestrzeni. W skrajnych przypadkach, zaprawa opiera się na podłożu na ziarnach piasku, co skutkuje zupełną utratą przyczepności do elementu murowego. Jeśli mur został otynkowany, to oznaką tego zjawiska jest wystąpienie na powierzchni tynku siatki spękań odwzorowującej położenie elementów murowych. Stosowanie mocnych, mrozoodpornych zapraw nie gwarantuje, że mur będzie się charakteryzował trwałością. Utworzone szczeliny pomiędzy zaprawą a elementem murowym ułatwiają wodzie wnikanie do wnętrza muru. Domieszki napowietrzające powodują uszczelnienie zaprawy, która tym samym staje się mniej przepuszczalna niż spajane elementy murowe. Regulacja wilgotności muru odbywa się przez elementy murowe. Powoduje to zaleganie wilgoci w murze przez długi okres czasu. Zawilgocone mury bardzo szybko degradują, są również podatne na korozję biologiczną.

Sławomir Gąsiorowski
Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego